Opera i Filharmonia Podlaska oraz debiutujący w roli reżysera Marek Tyszkiewicz zapraszają w piątek 24 listopada na premierę „Kwartetu dla czterech aktorów” Bogusława Schaeffera.
Bogusław Schaeffer należy do pionierów polskiej awangardy muzycznej po 1956 r., jest m.in. twórcą pierwszego polskiego utworu dodekafonicznego. Jest autorem kilkuset utworów muzycznych, kilkudziesięciu sztuk teatralnych, wielu prac plastycznych oraz pionierskich w kraju publikacji (w tym leksykonów) popularyzujących problematykę nowej muzyki.
Wśród dzieł scenicznych z zakresu teatru instrumentalnego szczególne miejsce zajmuje „Kwartet dla czterech aktorów”, napisany w 1966 r. Prezentuje on perypetie artystów muzyków poszukujących formy, która zadowoliłaby wszystkich. Dwoją się i troją, by stopić się w jedno ciało muzyczne.
– Niemal każda z pojedynczych sekwencji stanowi tu swoistą próbę – zawsze w jakimś stopniu nie spełnioną – zespolenia w instrumentalną jedność czterech muzyków ze smyczkowego kwartetu – zauważa Joanna Zając, krytyk teatralny. – To mężczyźni z poczuciem własnej wyjątkowości i odrębności, lecz również z całą swoją przeciętnością, z obłędem wygórowanych ambicji. Z jednej strony przejawiają pewne wysublimowanie intelektualne, a także zdolność do nietuzinkowych spostrzeżeń. Z drugiej zaś potrafią beznadziejnie zanurzyć się w przeciętności, w ponurej wegetacji i bezbarwnej małostkowości.
– Oryginalnym podejściem to tego, co się w tym tekście zdarzy, jest powrót do korzeni, do sposobu, w jaki Schaeffer to pisał – opowiada Marek Tyszkiewicz, reżyser. – Nie słyszałem o tym, żeby „Kwartet” był kiedykolwiek robiony w takim składzie personalnym, gdzie obsada tego przedstawienia to w połowie śpiewacy, którzy na co dzień śpiewają w operze, i aktorzy, którzy grają na scenach teatrów. Pomieszanie tych dwóch temperamentów, rodzajów podejścia do materii muzycznej i dramatycznej, daje znakomity efekt.
Dodatkową trudnością, ale i walorem przedstawienia jest to, że „Kwartet” gra czterech aktorów albo śpiewaków, a my robimy go w obsadzie sześcioosobowej, która jest wymienna, czyli co wieczór, na każdym przedstawieniu wystąpi inna czwórka, co znakomicie wpływa na świeżość i spontaniczność zachowań na scenie. Mimo, że scenariusz i improwizacje zostały w jakiś sposób ułożone, to prawie każdego wieczora będą zupełnie inne. Pracujemy w sześcioosobowym składzie aktorskim, są aktorzy operowi Maciej Nerkowski i Bartłomiej Łochnicki oraz gościnnie Tomasz Bacajewski z Teatru Muzycznego w Gdyni, a także aktorzy z różnych środowisk i teatrów: Marcin Gaweł, Miłosz Pietruski – białostockiej i supraskiej publiczności znany z niekonwencjonalnych działań i funkcjonujący w teatrze alternatywnym oraz Daniel Lasecki, młody, zaczynający karierę aktor po szkole teatralnej. Ta różnorodność i rozpiętość dotyczy także śpiewaków operowych.
Z sześciu instrumentów można tworzyć niezliczone akordy, sfera improwizacji muzycznych jest w partyturze Schaeffera – w partyturze, bo nie jest to tekst dramatyczny – napisana enigmatycznie i zdawkowo. To krakowska szkoła kompozycji, według której pisało się kropkami, czy jak Penderecki – kolorami, czy, jak pisał Schaeffer, znakami graficznymi. Wspólnie z aktorami zadaliśmy sobie dużo trudu, żeby te fragmenty muzyczne rozszyfrować, wzbogacić je własnymi doświadczeniami, pomieszać to z, jak ja to nazwałem, muzyką ciała.
„Kwartet dla czterech aktorów” to przede wszystkim zabawa, komedia. To historia czterech poważnych muzyków, którzy stawiają siebie w bardzo niepoważnych sytuacjach, nie boją się tego, a ze swoimi kłopotami zwracają się do publiczności. Efekt jest, moim zdaniem, piorunujący.
Zapraszamy!
KWARTET DLA CZTERECH AKTORÓW
Bogusław Schaeffer
Prapremiera: 24 lutego 1979, Teatr im. Stefana Jaracza w Łodzi
Premiera obecnej inscenizacji: 24 listopada 2017, Opera i Filharmonia Podlaska
Realizatorzy:
Reżyseria - Marek Tyszkiewicz
Konsultacje muzyczne - Andrzej Makal
Projekt kostiumów - Elżbieta Wysocka
Asystent reżysera - Justyna Schabowska
Producent - Anna Jakubowska-Podsiad
Obsada:
Tomasz Bacajewski
Marcin Gaweł
Daniel Lasecki
Bartłomiej Łochnicki
Maciej Nerkowski
Miłosz Pietruski
Czas trwania: 70 min, bez przerwy
Produkcja Opery i Filharmonii Podlaskiej.
Zrealizowano ze środków ze stypendium artystycznego Prezydenta Miasta Białegostoku dla twórców profesjonalnych.
Fot. M. Heller